Bijzondere wisselmeerderheid zet licht op groen voor volksraadplegingen

Het Brussels Parlement heeft vrijdag met een tweederdemeerderheid van de stemmen het licht op groen gezet voor de organisatie van volksraadplegingen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De tekst, grotendeels gebaseerd op een idee van afscheidnemend parlementslid Juan Benjumea-Moreno (Groen), werd met 47 stemmen voor, 8 tegen en 22 onthoudingen aangenomen. Daarvoor was dus wel een wisselmeerderheid nodig met oppositiepartijen PVDA en Agora.

Volgens het voorstel kan een volksraadpleging aangevraagd worden door burgers wanneer er 12.500 handtekeningen zijn verzameld. Parlementsleden kunnen ook een referendum aanvragen, maar 60 procent van hun collega’s moet wel instemmen. “Op die manier vermijden we dat de raadplegingen een politieke marketingtool worden”, zegt Benjumea-Moreno.

De vraag waarvoor een referendum in het leven kan geroepen worden, moet helder geformuleerd zijn en te beantwoorden met een ‘ja’ of ‘nee’. Enkel bevoegdheden van het Brussels Gewest of de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie komen in aanmerking. Zes maanden voor de verkiezingen mag ook geen referendum aangevraagd worden. Het Grondwettelijk Hof zal de vraag controleren.

Verschillend met de verkiezingen mogen inwoners vanaf de leeftijd van 16 jaar oud deelnemen en is er geen opkomstplicht. Een volksraadpleging is wel pas geldig indien minstens 15 procent van de bevolking deelneemt. Bovendien moet er voldoende territoriale spreiding zijn. In de meerderheid van de Brusselse deelgemeenten moet dus minstens 5 procent van de inwoners gestemd hebben.

Niet bindend

Het resultaat van een referendum is daarbij niet bindend. De Belgische grondwet laat dat niet toe. “Maar het parlement mag een vraag niet zomaar naast zich neerleggen”, zegt Benjumea-Moreno. “Die moet behandeld worden. Uiteraard kan nog steeds beslist worden om er geen gevolg aan te geven. Maar een volksraadpleging geeft wel een duidelijke politieke stem aan de burgers, en de beleidsmakers zullen het hoogstwaarschijnlijk voelen als daar geen rekening mee gehouden wordt.”

Voor de goedkeuring van de bijzondere ordonnantie is een dubbele meerderheid nodig, aan Nederlandstalige en Franstalige kant dus, en een tweederdemeerderheid in het Brussels parlement. Vorig jaar werd het wetsvoorstel ook ingediend, maar zonder gevolg. Open VLD weigerde toen als enige meerderheidspartij te ondertekenen.

Vandaag stemde onder andere Guy Vanhengel van meerderheidspartij Open VLD tegen. Hij vindt het wetgevend werk 'krakkemikkig' en heeft problemen met de ja- en neen-comités die campagne gaan voeren. "Die zullen gesubsidieerd worden, maar er is geen enkele duidelijkheid over het statuut en de werking van die comités", zegt Vanhengel. Verder vreest hij dat de volksraadplegingen de polarisatie in de hand zullen werken.

Op 3 mei moet nog een gewone ordonnantie worden goedgekeurd door het parlement over de modaliteiten van de volksraadpleging. "Het debat is nog niet gesloten," zegt Vanhengel.